Previous PageTable Of ContentsNext Page

II/ SITUATION GENERALE SUR L'EXPLOITATION ET L'UTILISATION DES PRODUITS FORESTIERS NON LIGNEUX D'ORIGINE ANIMALE.

Au même titre que les PFNL d'origine végétale, les PFNL d'origines animales contribuent de manière significative à l'amélioration de la qualité alimentaire surtout pour les zones rurales en occupant une part importante entant que source de protéine animale. Ils contribuent aussi à l'amélioration de la santé, de la situation socio-économique et culturelle de la population. Ils présentent plusieurs utilisations dont l'alimentation humaine, la pharmacopée traditionnelle et l'artisanat.

 

2.1/ PFNL animaux utilisés dans l'alimentation humaine

Les animaux sauvages des forêts utilisés dans l'alimentation au Niger sont nombreux et variés. On y trouve des mammifères, des reptiles et de l'avifaune.

 

2.1.1/ Les Mammifères

 

Tableau N°12 : Les mammifères des forêts et zones boisées chassés pour l'alimentation

(Source : Rapport SAFA/DFPP, 1997)

Noms français

Noms scientifiques

Noms Haoussa

Noms Djerma

Buffle

Cyncerus caffer

Bauna

Haw bi

Antilope cheval

Hippotragus equinus

Gwanki

Me kwaraï

Cobe onctueux

Kobus defassa

Gwanbaza

Gangui farka

Cobe de buffon

Adenota kob

Maraya

Bessa

Guib harnaché

Tragelaphus scriptus

Madje

Tuntungari

Cephalophe de grimm

Sylvicapra grimmia

Gada

Buka

Ourebi

Ourebia ourebi

Batsiya

Himbouka

Gazelle à flancs roux

Gazelle rufifrons

Barewa

Djeri

Gazelle dorcas

Gazelle dorcas

Barewa

Djeri

Bubale

Alcelaphus buselaphus

Dari Gomki

Fondey

Porc et pic

Hytrix cristata

Beguwa

Hamkardji

Lièvre

Lepus capensis

Zomo

Tobey

Ecureuil

Xerus erytropus

Kuregé

Kuregé/Kogné

Cyncephale (babouin)

Papio doguera

Bakin biri

Foono bi

Singe rouge (patas)

Erythrocebus patas

Jan biri

Foono kirey

Singe vert (vervet)

Cercopithecus aethiops

Tsula

Wankalga

Phacochère

Phacochoerus aethiopicus

Giado

Birgna

Lion

Panthera leo

Zaki

Musu béri

Chacal

Canus aureus

Dilla

Zonwo

Civette

Viverra civetta

Jibda

Zibda

Mongouste

Herpestes naso

Tunku

Kaabi

Les espèces comme Cyncerus caffer, Hippotragus equinus, Kobus defassa, Adenota kob, Tragelaphus scriptus, Sylvicapra grimmia, Ourebia ourebi, Panthera leo, Alcelaphus buselaphus et Viverra civetta n'existent que dans les réserves et les parcs. Ils font l'objet chaque année de braconage pour leur viande et d'autres produits qui sont utilisés.

Par contre les espèces comme Gazelle dorcas, Gazelle rufifrons, Lepus capensis, Xerus erytropus, Papio doguera, Erythrocebus patas, Cercopithecus aethiops et Canus aureus sont présents en abondance dans les formations forestières protégées et disponibles pour la chasse traditionnelle et sportive.

 

2.1.2/ L'avifaune

 

Tableau N°13 : L'avifaune des forêts et zones boisées chassés pour l'alimentation

(Source : Rapport SAFA/DFPP, 1997)

Noms Français

Noms scientifiques

Noms Haoussa

Noms Djerma

Héron cendré

Ardea cinerea

Zalbé

Hoisa

Héron garde-bœuf

Bulbucus ibis

Balbela

Bogobogo

Ombrette

Scopus umbretta

Shaida

 

Francolin

Francolinus albo

Kaza dutsi

Darfanda

Poule de rochers

Ptilopachus petrosus

Kaza geza

Kubu gorwa

Pintade

Numida melagris

Zabo daji

Ciro bi

Poule d'eau

Gallinuba chloropus

Kaza ruwa

Harikuna

Poule de pharaon

Eupodotis senegalensis

Tankarki

Toka

Perroquet

Psittacus erithacus

Aku

Aku

Roller d'Abyssine

Coracias abyssinicus

Tsanwaka

Dada

Grand calao

Bucorvus abyssinicus

Burtu

Burtu

Petit calao

Tockus

Cillikowa

Kotikoti

Grande outarde

Otis arabs

Tujé

Tsourbela

Grande aigrette

Egretta alba

 

Koysa

Aigrette garzette

Egretta garzetta

Jinjini

 

Ibis sacré

Threskiornis aethiopicus

Shirwa

Gabou

Canard casqué

Sarkidionis motantos

   

Canard armé

Plectopterus gambiensis

Dun-ya

Mekidimbo

Canard pilet

Anas acuta

Dun-ya

Hen-daw

Canard souchet

Anas clypeata

 

Fitifita

Sarcelle d'été

Anas querquedula

 

Fitifita

Ganga du Sénégal

Pterocles exustus

 

Fitifita

Oie d'Egypte

Alopochen aegythiocus

Makokha

Birkibirki cece

Dendrocygne veuf

Dendrocygna viduata

 

Noru guya

Dendrocygne fauve

Dendrocygna fauve

 

Noru guya

Tourterlle de cap

Oena capensis

Bardo

Burtakooi

Tourterelle vineuse

Streptopelia vinacea

Kurtia

Kolwen

Pigeon de Guinée

Columba guinea

Huaral-wala

Kolwen kirya

Touracos

Touraco sp.

Habja

Kolwen gubba

Oiseaux limicoles

 

Kanaman cinzayé

Ciro kayna

 

2.1.3/ Les Reptiles

 

Tableau N°14 : Les Reptiles des forêts et zones boisées chassés pour l'alimentation

(Source : Rapport SAFA/DFPP, 19 97)

Noms français

Noms scientifiques

Noms Haoussa

Noms Djerma

Varan du Nil

Varanus niloticus

Tsari

Bâwu

Varan des sables

Varanus exanthematicus

Damo

Komni

Tortues terrestres

Geochelone sulcata

Kunkuru

Kmbiti

Les serpents

 

Mitiji

Gondi

Python de sebea

Python sebea

Mesa

Gondi géri

 

2.1.4/ Les insectes

En dehors de la faune, l'avifaune et les reptiles ; les insectes interviennent directement ou indirectement de manière significative dans l'alimentation. Il s'agit notamment des criquets et des termites qui bien que saisonniers joue un rôle important dans l'alimentation et même dans l'économie locale. Malheureusement à l'heure actuelle on ne dispose pas de données pouvant permettre d'apprécier dans leur juste valeur leur contribution dans l'alimentation.

D'autre part, le miel et la cire sont des produits fabriqués par les abeilles et qui jouent un rôle important l'un dans l'alimentation et la pharmacopée (miel) et l'autre dans l'industrie chimique (cire).

 

2.2/ PFNL animaux utilisés en pharmacopée traditionnelle

Au Niger comme partout en Afrique noire, les animaux sont hautement utilisés en pharmacopée traditionnelle et tout leur corps ou une partie font l'objet d'un commerce pratiqué par les guérisseurs traditionnels. Ces produits font l'objet de plusieurs spéculations. Au Niger par exemple, on retrouve sur les marchés beaucoup d'animaux ou parties d'animaux qui sont originaires d'autres zones écologiques. C'est le cas par exemple des coquilles de sèche, de nautile, des crabes, cauris, …). Le tableau N°15 ci-dessous donne une liste des espèces et parties d'espèces utilisées en pharmacopée traditionnelle.

 

 

Tableau N°15 : Les espèces animales des forêts et zones boisées intéressantes en pharmacopée

(Source : M. Garba (1998) modifié et complété).

Espèces animales

Parties ou éléments utilisés

Mollusques

Zarma

Haoussa

Ae*

Pe

Qe

Del

Coq

Pi

Pu

Crot

Gr

Osc

Au

Cyprea sp

Norizé

Diyan wuri

         

+

           

Conus sp

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Lynnea natalensis

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Bulinus senegalensis

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Bulinus jousseaumei

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Biomphalaria sudanica

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Biomphalaria pfeifferi

Loulou

Kakan kulii

         

+

           

Achatina fulica

Alokoto

           

+

           

Mutela rostrata

Jingam

Comba

         

+

           

Mutela dubia

Jingam

Comba

         

+

           

Etheria elliptica

Diana

           

+

           

Arthropodes

 

Androctonus sp

Dan

Kunama

+

                     

Pandanus sp

Dan bi

Kunama

+

                     

Mossamedessa abnormis

Dan beri

Roso roso

+

                     

Nephila senegalensis

Dadara

Taw taw

+

                     

Dinothrombidium sp

Kaïdiyaïzé

Damana

+

                     

Schizophilum sp

Kondjandjé

Daïdaya

+

                     

Sphodromantis sp

Beri beri

Koki koki

+

                     

Gryllus sp

Kollo

Tsagula

+

                     

Poekilocerus sp

Sagey do

Houral tounfafia

+

                     

Fourmilions

Gandafarkey

Rakumikasa

+

                     

Polistes sp

Hawlondi

Rina

                     

+

Batraciens

 

Bufo sp

Koroboto

 

+

                   

+

Dcroglossus occipitalis

Balantchawa

 

+

                     

Reptiles

 

Testudo sulcata

Ankura

Kahihiya

         

+

         

+

Agama agama

Dan fana

Kadangaré

   

+

                 

Chamaeleo africanus

Damé

Hanweynia

+

                     

Varanus niloticus

Baou

Damo

 

+

                   

Eryx muelleri

Waïtam

Tandaka

 

+

                   

Python regius

Kourkour

Modoua

 

+

                   

Naja nigricolis

Firssa

Komourtiou

 

+

                   

Bitis arietans

Gasama

Kasa

 

+

                   

Oiseaux

 

Struthio camelus

                     

+

 

+

Pelecanus rufescens

       

+

                 

Ephippiorynchus senegalensis

       

+

                 

Milvus migrans

     

+

                 

+

Otis arabs

                     

+

   

Tockus erythrorynchus

       

+

                 

Bucorvus abyssinicus

       

+

                 

Mammifères

 

Hippopotamus amphibius

Bagna

Dorina

 

+

   

+

   

+

 

+

   

Phacochoerus aethiopicus

Birnia

Djadoo

 

+

   

+

   

+

       

Giraffa camelopardalis

Gandiyo

Rakumidaji

 

+

         

+

   

+

 

Syncerus caffer

Haw bi

Bawna

                   

+

 

Loxondonta africana

Kié béri

Guiwa

 

+

   

+

     

+

     

Trichechus senegalensis

Ayu

                   

+

   

Hystrix cristata

Hamkargui

Baygoua

           

+

         

Atelerix albiventis

Kunu

Buchia

           

+

         

Eidolon helvum

Gamagie

 

+

                     

* 1. Ae = Animal entier ; 2. Pe = Peau ; 3. Tê = Tête ; 4. Qe = Queue ; 5. Del = Dent/Ivoire ; 6. Coq = Coquille ;

7. Pi = Piquant ; 8. Pu = Poils/Plumes ; 9. Crot = Crotte ; 10. Gr = Graisse/moelle ; 11. Osc = Os et Cornes ;

12. Au = Autres.

 

2.3/ PFNL animaux utilisés en artisanat et dans le musée

Des animaux en entier ou leurs sous-produits sont destinés à l'artisanat pour la fabrication d'objets divers. Ces objets peuvent être à base d'Ivoire, d'Os, de Plumes, de Coquilles,...) (Garba M. et al, 1998). La liste des animaux concernés est dressée dans le tableau N°16 ci-dessous.

De plus, dans un but culturel et éducatif, différents animaux sont élevés au Musée National de Niamey. On y trouve des représentants de nombreux groupes animaux, invertébrés comme vertébrés dont la liste est présentée au tableau N°16.

 

Tableau N°16 : Les espèces animales des forêts et zones boisées intéressantes en artisanat

(Source : M. Garba, 1998 ; modifié et complété).

Espèces animales

Parties ou éléments utilisés

Arthropodes

Zarma

Haoussa

*Pe

Del

C

Pu

Coq

P

SG

O

Pi

Au

Papilio demodocus

Alphatiowtiow

Malam didi

                 

+

Reptiles

                       

Testudo sulcata

Ankura

Kahihiya

                 

+

Pelomedusa subrufa

Tchimbiti

                   

+

Varanus exanthematicus

Baou

 

+

               

+

Varanus niloticus

Baou

 

+

               

+

Eryx muelleri

Waîtam

Tandaka

+

                 

Python regius

Kourkour

Modoua

+

                 

Naja hadje

--

--

+

                 

Naja nigricolis

Firssa

Komourtiou

+

                 

Bitis arietans

Gasama

Kasa

+

                 

Crocodylus niloticus

Karé

Kada

+

                 

Oiseaux

 

Struthio camelus

Taatagaye

Jiminaa

+

   

+

     

+

 

+

Mammifères

 

Lutra maculicolis

Hari hensi

Karan ruwa

+

                 

Ictonyx striatus

Bugdari

Bugdari

+

                 

Viverra civetta

     

+

               

Famille des Félidés

             

+

       

Panthera leo

Moussu béri

Zaki

+

                 

Panthera pardus

--

Damoussa

+

                 

Acinonyx jubatus

Mary

--

+

                 

Hippopotamus amphibius

Bana

Dorina

 

+

               

Phacochoerus aethiopicus

Birgna

Gaado

 

+

               

Giraffa camelopardalis

Gandiyo

Rakoumidaji

                 

+

Redunca redunca

   

+

                 

Kobus ellipsiprymnus

       

+

             

Addax nasomaculatus

   

+

 

+

             

Hyppotragus equinus

   

+

 

+

             

Oryx dammah

   

+

 

+

             

Gazella dama

       

+

             

Gazella dorcas

Gueri

Bareywa

   

+

             

Loxodonta africana

Kié béri

Guiwa

 

+

               

Hystrix cristata

Ham kargi

Baï gouwa

+

             

+

 

* 1. Pe = Peau ; 2. Del = Dent/Ivoire ; 3. C = Corne ; 4. Pu = poil/plume ; 5. Croq = coquille ; 6. P = Parfum ;

7. SG = Sabot/Griffes ; 8. O = Œufs ; 9. Pi = Piquant ; 10. Autres.

 

Tableau N°17 : Les espèces animales des forêts et zones boisées placées au musée

(Source : M. Garba, 1998 ; modifié et complété).

Familles et espèces

Noms Zarma

Noms Haoussa

Les Reptiles

Testudo sulcata

Ankura

Kahihiya

Trionix triunguis

Youmaï

--

Crocodylus niloticus

Karé

Kada

Varanus escanthematicus

Baou

 

Varanus niloticus

Baou

 

Python regius

Kourkour

Modoua

Naja nigricolis

Firssa

Komourtiou

Bitis arietans

Gasama

Kasa

Les Oiseaux

Struthio camalus

Taatagay

Jiminaa

Pelicanus rufescens

Kaarey wandey

Kwasaa Kwasaa

Ciconia abdimii

Walia

Shamuwaa

Sarkidiornis melanota

Hendow

Dunyaa

Streptopelia semitorquata

 

Waala

Balearica pavonina

Nkaago

Garmaaka

Porphirio porphyrio

Dadar

 

Actophilornis africana

Haro-bon ciria

Taaka bado

Les Mammifères

Panthera leo

Maussu béri

Zaki

Acinonyx jubatus

Mari

 

Lutra maculicollis

Hari hensi

Karan ruwa

Canis aureus

Zogno

Dila

Hippopotamus amphibius

Bagna

Dorina

Phacochoerus aethiopicus

Birgna

Gjaado

Gazella dorcas

Gueri

Bareywa

Lepus capensis

Tobey

Zoomo

Cercopithecus aethiops

Fono

Biri

Previous PageTop Of PageNext Page