سرج ناکوزی *

در حالی که روز جهانی بهداشت در تاریخ هفتم آوریل (18 فروردین) در سراسر جهان گرامی داشته شد، جمهوری اسلامی ایران نیز یکم تا هفتم اردیبشهت ماه را به عنوان هفته سلامت برگزید. حال آنکه امسال نیز شعار جهانی «ایمنی غذا؛ از مزرعه تا سفره» جوامع را به بررسی چالش ها و فرصت های مطرح امر سلامت غذا فرا می خواند.

هر یک از ما به عنوان مصرف کننده انتظار داریم، محصولات غذایی موجود در بازارهای داخلی و محلی مان سالم و برخوردار از درجه مناسبی از کیفیت باشد. اما متاسفانه این توقع آنطور که باید و شاید برآورده نمی شود.

اطلاعاتی که اخیرا در مورد بیماری های ناشی از غذای آلوده منتشر شده، رشد تهدیدات ناشی از غذای ناسالم در سطح جهان را نشان می دهد. لذا این امر ضرورت اقدامات هماهنگ کشورها در محدوده داخلی و خطوط مرزی به منظور پاسخگویی موثر به تهدیدات موجود در کل چرخه تامین غذا را می طلبد.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) غذای ناسالم هر ساله با مرگ حدود 2 میلیون نفر که بسیاری از آنان را کودکان تشکیل می دهد، مرتبط است. چرا که مواد غذایی حامل باکتری های مضر، ویروس، انگل یا مواد شیمیایی عامل بیش از 200 نوع بیماری، از اسهال گرفته تا سرطان می باشد.

تهدیدات ناشی از سلامت غذا بار سنگینی را بر اقتصاد های جهان از طریق مواردی چون، ایجاد اختلال و محدودیت های جهانی و منطقه ای در تجارت مواد غذایی- کشاورزی، اتلاف محصولات غذایی و درآمد های مرتبط، به همراه بالا بردن هزینه های درمانی تحمیل می کند. این تهدیدات نقش به سزایی را در نا امنی غذایی و وخیمتر کردن چرخه فقر که آسیب پذیرترین اقشار را تحت الشعاع قرار می دهد، ایفا می کند.

اطمینان یافتن از سلامت غذا تنها یک اولویت بهداشت عمومی نیست، بلکه یک مسئولیت جمعی به دلیل نقش حیاتی آن در تحقق امنیت غذایی است. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، به عنوان بخشی از رسالت خود، طی سال های متمادی مدافع تحقق موثر ایمنی غذا و نظام های مدیریت کیفی به عنوان عوامل کلیدی حفاظت از سلامت و تندرستی مردم در کنار زمینه سازی برای توسعه اقتصادی و بهبود معشیت از طریق دسترسی به بازارهای داخلی، منطقه ای و بین المللی بوده است.

فائو به منظور کاهش تهدیدات فزاینده سلامت غذا با کشورها در زمینه ایجاد نظام های مدیریت و پیشگیری اضطراری همکاری می نماید که این امر در نهایت به تقویت کشورها در مقابله با بحران های زنجیره غذایی می انجامد. ما به عنوان یک سازمان بین المللی طیف گسترده ای از اقدامات مورد نیاز در حمایت از کشورهای عضو را در جهت اجرا و تقویت سیستم های بازرسی مواد غذایی دارای ریسک و نظام های مدیریتی سلامت و کیفیت غذا به اجرا گذاشته ایم. این اقدامات شامل پروژه های ارتقاء ظرفیت درون کشوری، ارائه مشاوره فنی و سیاست گذاری از طریق انتشار دستورالعمل ها، راهکارها و مواد آموزشی مورد نیاز می شود.

برنامه های بازرسی و نظارت محور اصلی فرآیند اجرای نظام های قانونی سلامت غذا به شمار می آیند. تغییر مفهوم مدرن سلامت غذا از "واکنشی" به "پیشگیرانه" باعث شده تا دولت ها در سراسر جهان اقدام به گذار به سمت رویکرد های ریسک محور در کنترل غذا نمایند، به گونه ای که تمامی دست اندرکاران اجرایی زنجیره تامین غذا از مسئولیت مشترکی در سلامت و ایمنی غذا برخوردار باشند. این موضوع به ویژه نیازمند تعریف برنامه های بازرسی غذا به منظور الویت بندی اقدامات کنترلی بر اساس ریسک های تحمیلی غذا و یا فعالیت های تولیدی غذا می باشد.

در بسیاری از کشور ها، تغییر به سوی روند های ریسک محور در بازرسی غذا، نیازمند تحول اساسی در سیاست گذاری های نظارتی غذا، قوانین و همچنین تغییر در برنامه های آموزشی بازرسان در کنار برنامه های آموزشی و اطلاعات جدید که بخش خصوصی را مخاطب قرار می دهند، می باشد.

فائو از زمان شکل گیری خود هدایت تلاش های بین المللی برای ابتکارات جهانی سلامت غذا را همراه با تبدیل آنها به اقدام در سطح کشوری بر عهده گرفته است. این سازمان در حمایت از رویکرد یکپارچه و منسجم به منظور مدیریت سلامت غذا و ارائه راهکارهای جامع و قابل اجرای چرخه تامین غذا در پاسخ به مخاطرات خاص سلامت غذا، «برنامه سلامت و کیفیت غذا» را به عنوان نمونه ملموسی از ابتکارات خود به اجرا گذاشته است.

چنین برنامه ای در جمهوری اسلامی ایران بدون شک راهنمای ما در تجهیز اقدامات همراه با دستگاه های دولتی، صنایع داخلی و دیگر ذینفعان خواهد بود تا از این طریق تقویت نظام های موجود مدیریت سلامت و کیفیت غذا، کاهش بیماری های ناشی از غذای آلوده در کنار حمایت از تجارت محصولات غذایی محقق گردد.

* نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در جمهوری اسلامی ایران و سازمان همکاری اقتصادی